Ο Έρλομ Αχβλεντιάνι (1933-2012) ήταν Γεωργιανός βραβευμένος συγγραφέας και σκηνοθέτης. Το έργο Ο Βάνο και ο Νίκο το έγραψε στην ηλικία των είκοσι πέντε χρόνων, κατακτώντας έκτοτε εξαιρετικά σημαντική θέση στην πνευματική ζωή της Γεωργίας, και είναι το πρώτο του βιβλίο που κυκλοφορεί στα ελληνικά, σε μετάφραση του Δημήτρη Τσεκούρα, από τις Εκδόσεις Βακχικόν.
Στις πρώτες σελίδες του βιβλίου εξομολογείται πως, όταν ήταν μικρός, ο παππούς του του έλεγε παραμύθια για να κοιμηθεί. Κι όταν ο παππούς δεν ζούσε πια, το βράδυ που πήγαινε να κοιμηθεί έφτιαχνε παραμύθια με τον νου του. Ένιωθε μόνος απέναντι σε έναν ολόκληρο κόσμο. Αυτό τον φόβιζε και έφτιαχνε τα παραμύθια για να αντέξει και να αποκοιμηθεί. Μέσα τους ζούσε τις ονειροφαντασίες του. Αυτή είναι η αρχική ιστορία, μέσα από την οποία γεννήθηκαν δεκαπέντε μικρότερες, πολύ εσωτερικές, με πρωταγωνιστές τους Βάνο και Νίκο. Ιστορίες εμπνευσμένες, παραμυθένιες, συγκινητικές, αλληγορικές, σαν φιλοσοφικές παραβολές με θέμα την παρουσία και την αγωνία του ανθρώπου σε αυτό το όνειρο που λέγεται ζωή. Η μόνη ομορφιά γύρω, η φύση. Αυτός είναι κι ο κόσμος του συγγραφέα.
Η ποίηση χαρακτηρίζει τη γραφή του και κάνει την ευφυΐα της σύλληψης των ιστοριών συγκινητική και ανάγλυφη με άφθονα στοιχεία κάλλους, ανατροπής, φαντασίας και παράδοξου. Ο Βάνο και ο Νίκο μοιάζουν να είναι δύο φίλοι, διαφορετικοί και συμπληρωματικοί. Στις αφηγήσεις, ο Βάνο εμφανίζεται υποχωρητικός στις απαιτήσεις του Νίκο. Του δίνει όχι μόνο τα υπάρχοντά του, αλλά και την αγάπη, την πίστη και τη ζωή του, προκειμένου ο Νίκο να έχει περισσότερη αγάπη, πίστη και ζωή να δώσει στη γυναίκα, που πριν από αυτόν αγαπούσε τον Βάνο και την αγαπούσε ο Βάνο. Ο Βάνο κρατά γι’ αυτόν μόνο ένα κουτάκι σπίρτα. Κρατά γι’ αυτόν μόνο την ανάμνηση της στιγμής που τον έκανε να σκιρτήσει και όχι το άτομο που την προκάλεσε. Τη στιγμή δεν θέλει να χάσει! Με τις αναμνήσεις στιγμών ζούμε, λέει ο συγγραφέας. Τα άλλα χάνονται, φθείρονται ή μας τα παίρνουν άλλοι.
Ο Βάνο και ο Νίκο, στα μικρά παραμύθια του βιβλίου, γίνονται ο ένας το είδωλο και το αντίθετο του άλλου στον καθρέπτη της ζωής του. Γίνονται η μάχη του ανθρώπου με τον εαυτό του, τα όνειρα, τις προσδοκίες, τις απογοητεύσεις, τις ενοχές, τους εφιάλτες του, με το παρελθόν και το παρόν του. Το καλό και το κακό. Μοιάζει σαν ο Βάνο να συναντά συνεχώς τον εαυτό του μέσα από τον Νίκο· τον συμπληρωματικό.
Ενοχλούσε τον Βάνο όταν ο Νίκο τού μιλούσε απότομα. Τότε, σαν να άλλαζε το πρόσωπο του Νίκο. Γινόταν της μάνας του, του πατέρα του… Τότε ο Βάνο ξαναγινόταν παιδί και δεν χαιρόταν πια. Κι ο Βάνο, στον Νίκο που γελούσε με όλα, τον έμαθε να κλαίει δείχνοντάς του τη ζωή. Και από εκείνη την ημέρα, ο Νίκο έμαθε να κλαίει και να γελά.
Με τις αναμνήσεις στιγμών ζούμε, λέει ο συγγραφέας. Τα άλλα χάνονται, φθείρονται ή μας τα παίρνουν άλλοι.
Ενώ έχει μια παιδική αποτύπωση η αφήγηση του Αχβλεντιάνι, οι έννοιες και τα νοήματα που πηγάζουν από αυτές δημιουργούν εσωτερικές ρωγμές στον αναγνώστη. Τον «σκάβουν». Τον συγκινούν. Συγχρόνως, η μικρή πρόταση «Ο Βάνο και ο Νίκο ήταν φίλοι» εμφανίζεται συχνά σαν επωδός, ενώ στο κείμενο «Ο Βάνο και ο Νίκο και τα σπίρτα» ο αφηγητής ανατρέπει με ιδιαίτερη τέχνη αυτό που λέει, οδηγώντας στην κατανόηση του αντιθέτου. Η συνεχής υποχώρηση στη διεκδίκηση ενός χρέους είναι μια συμβουλή που δεν τη δίνει ο συγγραφέας και φαίνεται καθαρά στο κείμενο «Ο Βάνο και ο Νίκο και το χρέος». Ενώ το κείμενο «Ο χαζός Βάνο και ο έξυπνος Νίκο» είναι γεμάτο συναισθήματα χαράς και λύπης, με το θάμπος της φύσης γύρω που του προσθέτει χαρές από την ομορφιά της. Και ο Νίκο ο έξυπνος δεν ένιωθε, δεν έβλεπε τίποτα από αυτά, γιατί ήταν έξυπνος και λυπόταν πολύ τον Βάνο που γεννήθηκε για να ζήσει τη μοναδική του ζωή χαζός. Στο κείμενο «Ο Βάνο και ο Νίκο και το κυνήγι», ο συγγραφέας –κεκαλυμμένα και πάλι– μας μιλά για την ελευθερία, αλλά και για το πώς χάνουμε ολόκληρη τη ζωή μας, γιατί πιστέψαμε αυτό που μας είπαν οι άλλοι πως είμαστε. Στο κείμενο «Ο Βάνο ψηλός και ο Νίκο κοντός» αναφέρεται σε αυτές τις συγκρίσεις που μπαίνουν και δηλητηριάζουν για την πρωτιά. Στο κείμενο «Ο Βάνο και ο παντοδύναμος Νίκο», ο Νίκο εμφανίζεται με λόγο πολιτικού γεμάτο υποσχέσεις και ψέματα και ο Βάνο, χωρίς να αλλοιώνει τίποτα, μιλά για την αλήθεια. Δεν θέλει να αλλάξει, να αρπάξει. Δεν θέλει να ασκήσει εξουσία. Όμως, τελικά άλλαξε. Το καλό είναι ένα όραμα που δεν υπερισχύει πάντα ή στη διαδρομή ξεχνιέται, γιατί η εξουσία μολύνει. Στο κείμενο «Ο Βάνο και οι επτά Νίκο» το θέμα της εξουσίας επανέρχεται και ευτυχία είναι να ξεφύγεις από τα δίχτυα της κυριαρχίας των άλλων και να παραμείνεις δικός σου.
Στο βιβλίο είναι δύσκολο για τον αναγνώστη να διακρίνει αν ο Βάνο και ο Νίκο είναι δύο φίλοι ή αν είναι ένα και το αυτό πρόσωπο. Μοιάζουν σαν αντικατοπτρισμοί, σαν είδωλα σ’ έναν καθρέπτη όπου καθρεπτίζονται τα πάντα. Η εξουσία και η υποταγή, ο ανταγωνισμός, η διεκδίκηση, η αρπαγή και η παραχώρηση, το όνειρο και η πραγματικότητα. Η μάχη του καλού με το κακό – ο Βάνο το καλό και ο Νίκο το κακό.
Η αθωότητα της γραφής συνυπάρχει με την έμπνευση και το ταλέντο. Μια γραφή σπάνιας ομορφιάς, με ευφυείς ποιητικές παρομοιώσεις που μόνο σε κλασικά κείμενα συναντούμε, με το ανθρώπινο δράμα να διαπερνά τον αναγνώστη, ο οποίος δεν ξέρει τι να πρωτοθαυμάσει: τη σύλληψη, το ταλέντο, την αποτύπωση, την πλοκή, το αμφίσημο, το ανατρεπτικό ή το παράδοξο! Κι ενώ θυμίζει αναγνωστικό πρώτης δημοτικού στην απλότητα της αφήγησης και στην επανάληψη των δυο ονομάτων, ταυτόχρονα παραπέμπει στους γνωστούς ήρωες του Μπέκετ, Βλαδίμηρο και Εστραγκόν, όπως και σε κείμενα με ανατρεπτικούς και σουρεαλιστικούς ήρωες, σαν το Βατερλώ δυο γελοίων του Σκαρίμπα, χωρίς ούτε για μια στιγμή ο Βάνο και ο Νίκο να αποσπώνται από μια ποιητική ατμόσφαιρα, όπου η ζωή παρουσιάζεται σαν φάρσα και ταυτόχρονα σαν παραμύθι. Σαν ένα όνειρο. Αυτό είναι η διαφυγή. Αυτό είναι η ζωή. Το μείγμα του ονείρου και της πραγματικότητας την ίδια στιγμή. Ιστορίες/παραμύθια με αλληγορικά στοιχεία και βάθος μηνυμάτων για τον άνθρωπο και τον αγώνα του για επιβίωση και αγάπη στη ζωή.
Στο κείμενο «Ας είναι δικό σου», οι ήρωες σαν σε όνειρο ζουν σε έναν παράδεισο. Χαρίζουν ο ένας στον άλλον όχι μόνο την ομορφιά της γης, χαρίζουν και τα όνειρά τους, βοηθώντας συγχρόνως ο ένας τον άλλο στα βάρη και τον μόχθο. Έτσι μας δείχνει την ιδανική φιλική και εσωτερική σχέση του ανθρώπου με τους άλλους και τον εαυτό του. Στο κείμενο «Μη ζητάς πολλά, Νίκο» δείχνει πως όλα υπάρχουν γύρω και μόνο ο θάνατος τα εξαφανίζει. Ο Βάνο και ο Νίκο ακόμη και στα όνειρά τους είναι μαζί. Οι δύο εαυτοί, το καλό και το κακό συνυπάρχουν. Ο συγγραφέας μάς μιλά για την αγάπη, τη συντροφικότητα, που δεν γίνεται αντιληπτή και ας είναι δίπλα μας και ας είμαστε κομμάτι της. Στο κείμενο «Γαλανομάτα βιολέτα» μιλά για τον Νίκο που προσκολλήθηκε στο ένα χωρίς να απολαύσει την ομορφιά του/των γύρω, ενώ ο Βάνο έζησε και χάρηκε μοχθώντας συνεχώς μέχρι την τελευταία άνοιξη της ζωής του. Και όταν στο τέλος του βιβλίου ο Βάνο έγινε Νίκο και ο Νίκο Βάνο, όλα έγιναν πιο όμορφα, γιατί η ισορροπία κι η χαρά είναι στο παίρνω και δίνω. Έγινε το καλό μέσα τους. Κι έγιναν κι οι δύο Βάνο.
O μεταφραστής του βιβλίου, Δημήτρης Τσεκούρας, μας λέει: «Έχω καταλήξει σε μια πολύ προσωπική απάντηση: Δεν μεταφράζω· παριστάνω τον ζωγράφο που έχει απέναντί του ένα εκπάγλου καλλονής μοντέλο, που προσπαθεί να το απεικονίσει όσο καλύτερα το βλέπουν τα μάτια του», και αυτό παραδίδει στα χέρια μας. Ένα συγγραφικό έργο τέχνης.
Ο Βάνο και ο Νίκο
Έρλομ Αχβλεντιάνι
μετάφραση: Δημήτρης Τσεκούρας
Εκδόσεις Βακχικόν
66 σελ.
ISBN c
Τιμή €12,72
Ημερομηνία: 25.6.2024
Πηγή: diastixo.gr