«Με αφορμή τη “Φλέβα του λαιμού” του Σωτήρη Δημητρίου»

Ο Σωτήρης Δημητρίου από τον Αμπελώνα Θεσπρωτίας γεννήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 1955. Τριάντα χρόνια αργότερα, το 1985, με την ποιητική του συλλογή Ψηλαφήσεις κάνει την είσοδό στον χώρο της ελληνικής λογοτεχνίας και το 2013 γίνεται ηχηρή η παρουσία του με τη βράβευσή του από την Ακαδημία Αθηνών για το μέχρι τότε σύνολο του έργου του. Βραβεία διηγήματος επίσης αποσπούν τα έργα του Η φλέβα του λαιμού και Η βραδυπορία του καλού από το περιοδικό Διαβάζω, 1999 και 2002 αντίστοιχα. Κατά τη δική μου άποψη, το βιβλίο που χαρακτηρίζει την πορεία και συγγραφική του παρουσία στα ελληνικά γράμματα είναι το Ν’ ακούω καλά τ’ όνομά σου (Εκδόσεις Κέδρος, 1993, και Εκδόσεις Πατάκη, 2015). Το 2000, από το Centre of Byzantine, Ottoman and Modern Greek Studies του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ, ο Leo Marshall υπογράφει τη μετάφραση του βιβλίου αυτού, το οποίο κυκλοφορεί με τον τίτλο May your name be blessed. Έργα του Σωτήρη Δημητρίου έχουν μεταφραστεί και στα γαλλικά.

Εκτός της συμπαγούς και στιβαρής δομής/αρχιτεκτονικής των κειμένων του, του ρεαλισμού και της ποιητικότητας της γραφής του, αυτό που χαρακτηρίζει το έργο του είναι οι ήχοι μιας γλώσσας την οποία θέλει να διασώσει και γι’ αυτό γράφει σε αυτή. Λεξικό του, όπως και ο ίδιος παραδέχεται, είναι η μητέρα του, 95 χρόνων σήμερα. Έχοντας την κρυστάλλινη διαύγεια του μυαλού που της επιτρέπει ακόμη και τώρα να του μαθαίνει, αλλά και να του θυμίζει λέξεις. Αυτές που άκουγε πάντα γύρω του. Αυτές μεταφέρει στα κείμενά του.

Ένα τέτοιο βιβλίο του Σωτήρη Δημητρίου, που τιμήθηκε με το βραβείο του λογοτεχνικού περιοδικού Διαβάζω το 1999, με τα χαρακτηριστικά που έχω ήδη αναφέρει, είναι Η φλέβα του λαιμού. Ο τίτλος ανήκει σ’ ένα από τα 18 διηγήματα που συμπεριλαμβάνονται στον τόμο, χαρίζοντας ταυτόχρονα και το όνομά του στο βιβλίο. Κυκλοφόρησε πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 1998. Ακολούθησαν ανατυπώσεις του τον Ιανουάριο, τον Ιούλιο και τον Οκτώβριο του 1999. Ωστόσο, ένας διαφορετικός τίτλος που θα στέγαζε εξίσου επιτυχώς τα διηγήματά του αυτά είναι: Ζωή.

Οι λέξεις προηγούνται όλων. Οι ήρωές του γίνονται το μέσον για να απλώσει τον γλωσσικό του πλούτο, θέλοντας να διασώσει μια γλώσσα η οποία τείνει να χαθεί.

Αυτό αποτυπώνει στο βιβλίο του ο συγγραφέας. Τη ζωή και τους χτύπους της καρδιάς που κάνει το αίμα να κυλά στις φλέβες του λαιμού των πρωταγωνιστών του, εκεί, σ’ ένα άγονο χωριό στα ριζά της Μουργκάνας. Οι κάτοικοί του, σαν μοναχικά κλωνιά ενός δένδρου που ρίζωσε αλλού και αυτά απλώθηκαν μακριά, έτσι μοιάζουν. Δρουν μέσα από έντονη στέρηση, ατολμία, υποταγή, παραίτηση και ταυτόχρονα διεκδίκηση. Ήρωες ημιτελείς, γεμάτοι ανάγκες, παραλογισμό και μοναξιά. Μοιάζει ο Σωτήρης Δημητρίου να τους έχει ζήσει, να τους έχει παρατηρήσει από πολύ κοντά και να τους έχει πονέσει. Αυτοί τον εμπνέουν, για αυτούς γράφει. Ζουν στο χωριό και έρχονται αντιμέτωποι με τη φύση, η οποία τους δείχνει τους δρόμους/τρόπους να τη δαμάσουν. Όμως, η δική τους φύση παραμένει σε όλη της την αγριότητα. Το θεριό κυρίαρχο μέσα τους. Το ίδιο νιώθουν και όταν ζητούν καταφύγιο στη Αθήνα ή μεταναστεύουν. Η ίδια αγριότητα, η ίδια μοναξιά! Η ίδια αίσθηση της διαφορετικότητας μέσα τους. Κι εκεί νιώθουν παράταιροι. Δεν χωρούν ούτε μέσα στον ίδιο τους το σώμα. Ταυτόχρονα, κουβαλούν τ’ αποτυπώματα εκείνης της ζωής στη μνήμη τους. Εκεί, πάντα κάτι μένει. Κάτι να θυμίζει το πρόσωπο, την αύρα, τη φευγαλέα παρουσία/απουσία. Ίσως, το βλέμμα που τους έκανε να σκιρτήσουν. Παράταιροι, φιγούρες λυπηρές, άνθρωποι μιας άλλης εποχής και άλλων πόνων. Ακόμη και οι ήχοι τους παράταιροι, τραυλισμού. Παράξενες και ασυνήθιστες φιγούρες περιδιαβαίνουν τις σελίδες, διαμορφώνοντας έναν κόσμο άλλοτε αυτοκαταστροφικό και άλλοτε βαλσαμωμένο, να ζωντανεύει. Σαν κούκλες. Άλλοι, πάλι, έρχονται και παρέρχονται αφήνοντας το χαμόγελό τους να λάμπει στο πρόσωπο των άλλων και στη μνήμη τους, όταν εισβάλλουν στο μυαλό τους.

Κι όταν γυρίζουν στο χωριό, η επίσκεψη στο πατρικό, στον τόπο θαλπωρής, με τη μέθεξη των αρωμάτων της άνοιξης, εκεί και η γιαγιά, το γλυκό, το αχνιστό φαΐ, η αγάπη και η ζεστασιά της. Ενώ ο πόνος του αποχωρισμού και της απώλειας συνθλίβει τις καρδιές τους. Κι επιστρέφουν από την ξενιτιά θέλοντας να ζήσουν με λίγη ησυχία, να περάσουν οι μέρες, τα χρόνια μέχρι…

Και σε αυτό το βιβλίο ο συγγραφέας κινείται μέσα στο γνωστό του δίπολο. Άνθρωποι και λέξεις, παράταιροι και διαφορετικοί, αυτοί είναι οι πρωταγωνιστές του. Οι λέξεις προηγούνται όλων. Οι ήρωές του γίνονται το μέσον για να απλώσει τον γλωσσικό του πλούτο, θέλοντας να διασώσει μια γλώσσα η οποία τείνει να χαθεί. Σπάνια ηχεί πλέον. Ελάχιστοι οι απομείναντες που την ομιλούν. Φθάνουν στο τέλος τους. Και αυτό είναι το ουσιαστικό έργο του Σωτήρη Δημητρίου, μέσα από τα βιβλία να μείνει η γλώσσα ζωντανή. Για αυτό γράφει σε αυτήν και για αυτήν. Ωστόσο, δεν είναι μόνο η γλώσσα, είναι και μια κοινωνία που τον πόνεσε βαθύτατα. Ποιητικός, τρυφερός και ανθρώπινος για μια ακόμη φορά με τον ίδιο ρεαλισμό και ένταση στη γραφή του, συμπληρώνει την τοιχογραφία μιας κοινωνίας κάνοντας το βιβλίο αυτό να μοιάζει σαν συνέχεια των άλλων. Η ζωή στο χωριό έχει μεγαλύτερη παρουσία στις αφηγήσεις του. Είναι η βάση των εξορμήσεών τους. Αυτό κουβαλούν οι ήρωές του μέσα τους και σε αυτό επιστρέφουν. Αυτό κουβαλά και ο ίδιος. Ίσως, αυτό να θέλει να δείξει. Είναι και το θάμπος της φύσης που χάνεται στις πόλεις. Το χωριό και οι χαρές του να το διαβαίνεις, να το μυρίζεις.

Οι σελίδες του βιβλίου Η φλέβα του λαιμού διαβάζονται με μάτια υγρά, αν και η προτροπή είναι πως όλα θα περάσουν. Όμως, σαν νεράκι κυλούν οι σελίδες /τα βιβλία του Σωτήρη Δημητρίου στα χέρια του αναγνώστη, έτσι όπως ακριβώς κυλά η ζωή. Αυτήν περιγράφει μέσα από τη δική του ποίηση, κάνοντας κάθε διήγημα να είναι μια διαδοχή εικόνων με τέτοια λεπτομέρεια εξωτερική αλλά και εσωτερική των ηρώων, που αποτελούν μια πρόσθετη αφήγηση των γραπτών του. Αυτή η οπτικοποίηση γίνεται ένα επιπλέον δυνατό αλλά και χαρακτηριστικό στοιχείο της γραφής του. Αυτές οι «εικονογραφημένες» ιστορίες προσδίδουν όχι μόνο τη μοναδικότητα στη γραφή του, αλλά ταυτόχρονα γίνονται μια οπτική πρόκληση σε σκηνοθέτες να τις κάνουν ταινίες. Τους έχει δείξει το πώς μέσα στα κείμενά του.

Σταθερή επωδός οι ήχοι στίχων –υπάρχουν εμβόλιμα στα κείμενα– προσδίδοντας επιπλέον μουσικότητα, χωρίς όμως να ξεπερνούν τη μουσικότητα της γραφής του. Ταυτόχρονα, τα μοιρολόγια για κάθε περίσταση παρόντα, ηχούν και θρηνούν. Και στους γάμους. Η φλέβα του λαιμού είναι ένα ακόμη βιβλίο του Σωτήρη Δημητρίου γεμάτο από ρωμαλεότητα γραφής, ήχους και ποίηση.

Η φλέβα του λαιμού
Σωτήρης Φ. Δημητρίου
Εκδόσεις Πατάκη, 1998
126 σελ.
ISBN 960-600-775-8
Τιμή € 7,85

Ημερομηνία: 09.06.19
Πηγή: diastixo.gr